Αναβάθμιση BIOS / UEFI: Η πιο Επικίνδυνη Επέμβαση

Η αναβάθμιση BIOS ή UEFI είναι η μοναδική διαδικασία στο software που μπορεί κυριολεκτικά να καταστρέψει τον υπολογιστή μας, αν κάτι πάει στραβά. Δείτε σε ποιες περιπτώσεις είναι απαραίτητη, πότε είναι άχρηστη, ποιες είναι οι πιο δημοφιλείς μέθοδοι για την αναβάθμιση BIOS, και ποια από αυτές είναι καλό να αποφύγουμε.

Προσοχή! Αποποίηση Ευθύνης

Προσωπικά, επισκευάζω υπολογιστές από 17 ετών. Από όλες τις εργασίες που έχει χρειαστεί να κάνω, η αναβάθμιση BIOS είναι μία από τις λίγες εργασίες που με αγχώνει όποτε πρέπει να γίνει, γιατί είναι μακράν η πιο επικίνδυνη εργασία software στον υπολογιστή.

Αν επιλέξετε να προχωρήσετε στην αναβάθμιση BIOS φέρετε το 100% της ευθύνης αν κάτι πάει στραβά και προκληθεί βλάβη στον υπολογιστή σας, και τα έξοδα για την επισκευή του, είτε πρόκειται για δικό σας σφάλμα, για δική σας παράλειψη, ή για τυχαία αποτυχία.

To PCsteps, ο υπογράφοντας, και οι λοιποί συντελεστές του δεν ευθύνονται με κανέναν τρόπο.

Έχει διαφορά η αναβάθμιση BIOS από την αναβάθμιση UEFI?

Το BIOS και το UEFI έχουν ορισμένες θεμελιώδεις διαφορές, τις οποίες έχουμε καλύψει στον οδηγό
Τι είναι το BIOS, τι είναι το UEFI, και Ποιες οι Διαφορές τους

Όσον αφορά την αναβάθμιση, όμως, ό,τι ισχύει για το ένα σύστημα, ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για το άλλο.

Ως εκ τούτου, όταν γράφουμε για την αναβάθμιση BIOS σε αυτό τον οδηγό, αναφερόμαστε και στα δύο συστήματα.

Γιατί η αναβάθμιση BIOS είναι επικίνδυνη

Στο 99,99% των περιπτώσεων, οι εργασίες στο software είναι απόλυτα ασφαλείς για το υλικό του υπολογιστή.

Ό,τι κι αν κάνουμε στο λειτουργικό σύστημα, όποια προγράμματα κι αν βάλουμε ή ρυθμίσεις και αν αλλάξουμε, ακόμα κι αν σβήσουμε τα πιο απαραίτητα αρχεία συστήματος ή τα πιο σημαντικά κλειδιά στο μητρώο, δεν επηρεάζονται σε τίποτα οι συσκευές.

Στη χειρότερη περίπτωση, με ένα format και επανεγκατάσταση το σύστημα θα είναι σαν καινούριο.

Στον κανόνα αυτό υπάρχουν δύο εξαιρέσεις. Η μία είναι το overclock, το οποίο ρυθμίζεται μέσω software και μπορεί να καταστρέψει συγκεκριμένα υποσυστήματα μέσω υπερθέρμανσης, αν δεν είμαστε προσεκτικοί. Η δεύτερη εξαίρεση είναι η αναβάθμιση BIOS.

Tο BIOS είναι το σημαντικότερο πρόγραμμα στον υπολογιστή. Ενσωματωμένο στη μητρική, αναλαμβάνει τη διαχείριση των συσκευών κατά την εκκίνηση και μέχρι να φορτώσει το λειτουργικό.

Αν προκύψει κάποιο πρόβλημα κατά την αναβάθμιση BIOS και δεν ολοκληρωθεί σωστά – κάτι τόσο απλό όσο το να κοπεί το ρεύμα κατά τη διαδικασία – ο υπολογιστής απλά δεν θα ξεκινάει, θα ανοίγει και θα παραμένει σε μια μαύρη οθόνη, χωρίς να δίνει σήμα.

Το τι γίνεται μετά από μια αποτυχημένη αναβάθμιση BIOS εξαρτάται από τη μητρική. Οι περισσότερες σύγχρονες μητρικές διαθέτουν δικλείδες ασφαλείας, και μπορούν να επανέλθουν ακόμα και μετά από την καταστροφή του BIOS.

Αν όμως η μητρική μας δεν διαθέτει κάποια τέτοια διαδικασία, πρακτικά καταστρέφεται και θα πρέπει να αντικατασταθεί.

Πάντως, όσο στραβά κι αν πάει η αναβάθμιση BIOS, δεν θα επηρεάσει σε τίποτα το σκληρό δίσκο και τα αρχεία μας. Αν βγάλουμε το δίσκο και τον συνδέσουμε σε έναν άλλο υπολογιστή, όλα τα αρχεία θα είναι όπως τα αφήσαμε.

Πότε χρειάζεται η αναβάθμιση BIOS και πότε είναι περιττή

Μία από τις καλύτερες συμβουλές για τον υπολογιστή είναι το “αν δεν έχει χαλάσει, μην το φτιάχνεις”.

Η αναβάθμιση BIOS δεν πρόκειται να κάνει το σύστημα πιο γρήγορο, δεν θα δώσει στον υπολογιστή περισσότερες δυνατότητες, ούτε θα βελτιώσει γενικά τη χρήση του.

Συνήθως μια ανανεωμένη έκδοση BIOS βελτιώνει τη συμβατότητα με συγκεκριμένα μοντέλα υποσυστημάτων, όπως πχ η RAM ή USB συσκευές. Μπορεί να επηρεάσει και εργασίες που γίνονται μέσω του BIOS, όπως η αυτόματη εκκίνηση υπολογιστή.

Αν όμως ο υπολογιστής μας ως έχει δεν έχει κάποια ασυμβατότητα που να μας προξενεί πρόβλημα, δεν υπάρχει λόγος να προχωρήσουμε στην αναβάθμιση BIOS μόνο και μόνο επειδή υπάρχει μια νέα έκδοση.

Η μόνη περίπτωση που η αναβάθμιση BIOS είναι απολύτως απαραίτητη είναι αν σκοπεύουμε να αλλάξουμε τον επεξεργαστή, και η μητρική απαιτεί μια ελάχιστη έκδοση BIOS για να τον αναγνωρίσει.

Στη σελίδα του κατασκευαστή της μητρικής μας θα βρούμε πάντοτε μια σελίδα συμβατότητας με επεξεργαστές για το κάθε μοντέλο, όπου αναφέρεται η ελάχιστη έκδοση BIOS.

Σε κάποιες αρκετά πιο σπάνιες περιπτώσεις, και κυρίως σε αρκετά παλιούς υπολογιστές, μπορεί να χρειαστεί αναβάθμιση BIOS για να αναγνωρίσει το σύστημα έναν μεγάλης χωρητικότητας σκληρό δίσκο.

Τέλος, η αναβάθμιση BIOS είναι η απολύτως τελευταία λύση αν έχουμε ανεξήγητα προβλήματα στον υπολογιστή, τα οποία επιμένουν ακόμα και μετά από format, και έχουμε ήδη κάνει έλεγχο μνήμης RAM και έλεγχο δίσκου. Υπάρχει μια χαμηλή πιθανότητα κάποιο bug στο BIOS να προξενεί προβλήματα, και να λυθούν με την αναβάθμιση.

Ακόμα και τότε, όμως, είναι καλύτερα να απευθυνθούμε σε έναν επαγγελματία τεχνικό για πιο ενδελεχή έλεγχο στο hardware, καθώς τα bugs του BIOS που μπορούν να προξενήσουν σημαντικά προβλήματα στη χρήση του υπολογιστή είναι ιδιαίτερα σπάνια.

Ποιες μέθοδοι υπάρχουν για την αναβάθμιση BIOS

Υπάρχουν τέσσερις βασικές μέθοδοι για την αναβάθμιση BIOS.

Εφαρμογή DOS

Η πιο συνηθισμένη μέθοδος, και η μόνη μέθοδος για παλαιότερες μητρικές, είναι τρέχοντας μια ειδική εφαρμογή του κατασκευαστή μέσα από περιβάλλον DOS.

Τον καιρό που οι υπολογιστές χρησιμοποιούσαν ακόμα floppy drives, κάναμε εκκίνηση του υπολογιστή μέσα από μια ειδικά διαμορφωμένη δισκέτα, μέσα στην οποία είχαμε το πρόγραμμα και τη νεότερη έκδοση του BIOS, συνήθως σαν αρχείο .bin. Μέσα από τη γραμμή εντολών τρέχαμε την εφαρμογή και ακολουθούσαμε τις οδηγίες.

Σήμερα, κανένας υπολογιστής πλέον δεν χρησιμοποιεί δισκέτες, υπάρχουν όμως ακόμα ορισμένες μητρικές που απαιτούν περιβάλλον DOS για την αναβάθμιση BIOS. Σε αυτή την περίπτωση, μπορούμε να φτιάξουμε ένα USB εκκίνησης που να μας βάζει σε περιβάλλον DOS.

Μέσα από το ίδιο το BIOS

Κάτι επίσης συνηθισμένο είναι μέσα στο ίδιο το BIOS να υπάρχει μια εφαρμογή για την αναβάθμιση BIOS, την οποία θα συναντήσουμε ως BIOS Update ή Instant Flash.

Η εφαρμογή αυτή θα ψάξει για το αρχείο του BIOS σε CD/DVD, φλασάκι USB, ή χύμα στο σκληρό δίσκο.

Αυτόματη ανάγνωση αρχείου και ενσωματωμένη εφαρμογή

Ορισμένες μητρικές, για να μας διευκολύνουν, απλά θέλουν να βάλουμε το αρχείο του νέου BIOS σε ένα φλασάκι USB, σε ένα CD/DVD – χωρίς να το έχουμε διαμορφώσει με περιβάλλον DOS – ή χύμα στο σκληρό δίσκο και να πατήσουμε ένα συγκεκριμένο πλήκτρο κατά την εκκίνηση του υπολογιστή, συνήθως ένα από τα F1-F12.

Η μητρική θα ξεκινήσει αυτόματα την ενσωματωμένη εφαρμογή για την αναβάθμιση BIOS, θα διαβάσει το αρχείο από το μέσον που έχουμε χρησιμοποιήσει, και θα μας καθοδηγήσει για την υπόλοιπη διαδικασία.

Αναβάθμιση μέσω Internet

Σε σύγχρονες μητρικές με UEFI θα συναντήσουμε συχνά δυνατότητες δικτύωσης, δηλαδή το UEFI μπορεί να έχει πρόσβαση στο Internet.

Σε αυτή την περίπτωση, μπορούμε μέσα από το συγκεκριμένο μενού της μητρικής να ελέγξουμε για το αν υπάρχει νεότερο UEFI, και η μητρική θα κατεβάσει το αρχείο και θα προχωρήσει στην αναβάθμιση.

Αυτή είναι και μία από τις απλούστερες μεθόδους, και αποκλείει το ενδεχόμενο να κατεβάσουμε λάθος BIOS από τον κατασκευαστή. Υπάρχει μεν ο σχετικά μικρός κίνδυνος να κατέβει το αρχείο του BIOS με κάποιο corruption, αλλά θεωρητικά ο κατασκευαστής κάνει κάποιο CRC check για να αποφύγει αυτό το ενδεχόμενο.

Αναβάθμιση μέσω προγράμματος στα Windows

Εδώ και αρκετά χρόνια ορισμένες μητρικές επιτρέπουν την αναβάθμιση BIOS μέσα από τα Windows, τρέχοντας ένα ειδικό πρόγραμμα του κατασκευαστή.

Εντούτοις, αυτή είναι η μόνη μέθοδος για την αναβάθμιση BIOS την οποία δεν συνιστούμε. Από την προσωπική μας εμπειρία, αλλά και από μαρτυρίες αναγνωστών, η μέθοδος αυτή έχει το υψηλότερο ποσοστό αποτυχίας, πιθανώς επειδή μπορεί κάποιο τρίτο πρόγραμμα που τρέχει να προξενήσει πρόβλημα στη διαδικασία.

Καλό είναι λοιπόν να προτιμήσουμε οποιαδήποτε από τις άλλες μεθόδους για την αναβάθμιση BIOS, οι οποίες λειτουργούν εκτός των Windows και άρα εκ των πραγμάτων σε ένα περιβάλλον πιο “καθαρό” και χωρίς την πιθανότητα παρεμβολών από τρίτα προγράμματα.

Πώς γίνεται η αναβάθμιση BIOS

Κατ' αρχάς, αν έχουμε αλλάξει οποιεσδήποτε ρυθμίσεις στο BIOS, πριν την αναβάθμιση τις σημειώνουμε σε ένα χαρτί, γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις θα χρειαστεί να τις ξανακάνουμε χειροκίνητα.

Στη συνέχεια επισκεπτόμαστε την ιστοσελίδα του κατασκευαστή και να βρούμε το μοντέλο της μητρικής μας. Ποτέ και για κανένα λόγο δεν επιχειρούμε να περάσουμε BIOS άλλου μοντέλου μητρικής στο δικό μας, ακόμα και αν είναι από τον ίδιο κατασκευαστή.

Συνήθως θα βρούμε το τελευταίο BIOS στην ενότητα Download.

Εκτός του ότι από τη σελίδα του κατασκευαστή θα κατεβάσουμε το BIOS – αν δεν έχουμε UEFI με τη δυνατότητα αναβάθμισης μέσω Internet – είναι πολύ σημαντικό να ενημερωθούμε για τη διαδικασία. Διαφορετικά BIOS ακόμα και σε ξεχωριστά μοντέλα του ίδιου κατασκευαστή μπορεί να έχουν αρκετά διαφορετικές μεθόδους για την αναβάθμιση BIOS.

Βρίσκουμε λοιπόν την ενότητα “How to update” ή κάτι παρόμοιο, και τη διαβάζουμε προσεκτικά

Το πρώτο που κοιτάμε είναι αν υπάρχει κάποιο σχέδιο επαναφοράς του BIOS, σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά. Αυτό μπορεί να είναι ένας συγκεκριμένος συνδυασμός πλήκτρων που να επαναφέρει το προηγούμενο BIOS, ή η δυνατότητα αυτόματης ανάγνωσης του BIOS από ένα CD/DVD ή φλασάκι.

Στη συνέχεια κατεβάζουμε το τελευταίο BIOS από τον κατασκευαστή.

Αν επιλέξουμε να γράψουμε το αρχείο του νέου BIOS σε CD/DVD, επιλέγουμε οπωσδήποτε να γίνει επιβεβαίωση των δεδομένων. Όλα τα βασικότερα προγράμματα για εγγραφή CD/DVD επιτρέπουν αυτόν τον έλεγχο, και καθώς τα αρχεία του BIOS συνήθως είναι μερικές εκατοντάδες kilobytes, ο έλεγχος θα ολοκληρωθεί σε δευτερόλεπτα.

Αν είναι να γράψουμε το αρχείο σε φλασάκι USB, καλό είναι πρώτα να έχουμε κάνει διαμόρφωση του USB σε FAT32 και να έχουμε ελέγξει το USB για σφάλματα.

Με δεδομένο το πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι η αναβάθμιση BIOS, το να είμαστε όσο γίνεται πιο προσεκτικοί είναι ζωτικής σημασίας.

Τέλος, εκτυπώνουμε τις οδηγίες του κατασκευαστή ή τις έχουμε ανοιγμένες σε ένα δεύτερο υπολογιστή, και τις ακολουθούμε κατά γράμμα.

Τα περισσότερα προγράμματα μας δίνουν τη δυνατότητα να αποθηκεύσουμε το υπάρχον BIOS πριν προχωρήσουμε στην αναβάθμιση, και είναι σημαντικό να κρατήσουμε backup με αυτό τον τρόπο.

Το τελευταίο βήμα πριν την αναβάθμιση BIOS είναι να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να βεβαιωθούμε πως το ρεύμα είναι σταθερό. Το ιδανικό φυσικά θα ήταν να έχουμε ένα UPS, αλλά είτε έχουμε είτε όχι, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούμε να προσέξουμε.

Ενημερώνουμε άλλα άτομα που βρίσκονται στο σπίτι να μην ξεκινήσουν ηλεκτρικές συσκευές – ειδικά με υψηλή κατανάλωση, όπως βραστήρες, αερόθερμα, τοστιέρες, ηλεκτρικά σίδερα, και φούρνους μικροκυμάτων. Καμιά φορά τέτοιες συσκευές μπορούν να ρίξουν μια ασφάλεια, ειδικά αν τα ηλεκτρικά στο σπίτι μας είναι παλιά. Αποφεύγουμε επίσης να βάλουμε ή να βγάλουμε οποιαδήποτε συσκευή από την πρίζα.

Να επαναλάβουμε εδώ πως αν επιλέξετε να προχωρήσετε στην αναβάθμιση BIOS φέρετε το 100% της ευθύνης αν κάτι πάει στραβά και προκληθεί βλάβη στον υπολογιστή σας, και τα έξοδα για την επισκευή του, είτε από δική σας παράλειψη είτε από τυχαία αποτυχία.

Μετά την επιτυχή αναβάθμιση BIOS

Εφόσον η αναβάθμιση BIOS ολοκληρωθεί με επιτυχία, οι περισσότερες εφαρμογές θα μας καθοδηγήσουν στο να κάνουμε επανεκκίνηση του υπολογιστή.

Αμέσως μόλις κάνει επανεκκίνηση ο υπολογιστής, θα πρέπει να μπούμε ξανά στο BIOS, να κάνουμε restore defaults, και στη συνέχεια να ελέγξουμε πως είναι σωστά οι ρυθμίσεις του BIOS, οπωσδήποτε όσον αφορά τη σειρά των συσκευών boot αλλά και άλλες, όπως η συχνότητα του επεξεργαστή και το XMP για τη συχνότητα της μνήμης.

Τι μπορώ να κάνω αν απέτυχε η αναβάθμιση BIOS

Αν επιχειρήσαμε την αναβάθμιση BIOS και μας έβγαλε κάποιο μήνυμα αποτυχίας, το πιο σημαντικό είναι να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας, γιατί δεν έχουν χαθεί όλα.

Για κανένα λόγο δεν σβήνουμε τον υπολογιστή και δεν κάνουμε επανεκκίνηση. Μπορεί η αναβάθμιση BIOS να απέτυχε, όμως στη RAM είναι ακόμα φορτωμένο το παλιό, λειτουργικό BIOS. Αυτό σημαίνει πως όσο ο υπολογιστής παραμένει ανοιχτός, υπάρχει πιθανότητα να επαναφέρουμε το παλιό BIOS και να αποφύγουμε τα χειρότερα.

Ο μόνος λόγος να κάνουμε επανεκκίνηση είναι αν ο κατασκευαστής αναφέρει ρητά στη διαδικασία ανάκτησης του BIOS (αν υπάρχει) πως χρειάζεται επανεκκίνηση, ή αν αναφέρει πως υπάρχει μηχανισμός αυτόματης επαναφοράς.

Αν είχαμε κρατήσει backup του BIOS μας, ακολουθούμε τις οδηγίες του κατασκευαστή για την επαναφορά.

Αν δεν είχαμε κρατήσει το παλιό BIOS σε backup, μπορούμε είτε να ξανακατεβάσουμε τη νεότερη έκδοση του BIOS από κάποιον τρίτο υπολογιστή, ή να κατεβάσουμε μια παλαιότερη έκδοση.

Αν δεν έχουμε άλλον υπολογιστή, μπορούμε να πάμε σε κάποιον φίλο μας ή σε ένα Internet Cafe. Ο υπολογιστής μας δεν παθαίνει τίποτα όσες ώρες κι αν τον αφήσουμε ανοιχτό μέχρι να βρούμε ένα άλλο BIOS.

Στη χειρότερη περίπτωση, καλούμε ένα τεχνικό, του εξηγούμε την κατάσταση από το τηλέφωνο, και αν συμφωνήσει αφήνουμε τον υπολογιστή ανοιχτό μέχρι να έρθει να τον δει, ακόμα και αν είναι την επόμενη ημέρα ή σε δύο ημέρες. Όσο ο υπολογιστής παραμένει ανοιχτός, υπάρχει ακόμα ελπίδα.

Το χειρότερο δυνατό σενάριο είναι αυτό στο οποίο η διακοπή στην αναβάθμιση BIOS έγινε λόγω διακοπής ρεύματος από τη ΔΕΗ, και άρα εκ των πραγμάτων έκλεισε ο υπολογιστής. Αν η μητρική μας δεν έχει κάποιο σενάριο επαναφοράς, θα πρέπει να πάμε τον υπολογιστή σε κάποιο κατάστημα ή σε κάποιον τεχνικό για επιδιόρθωση.

Αν ο υπολογιστής δεν είναι στην εγγύηση, θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για το ενδεχόμενο να αγοράσουμε νέα μητρική, ακόμα και μεταχειρισμένη για παλαιότερους υπολογιστές.

Ποια είναι η δική σας εμπειρία με την αναβάθμιση BIOS?

Έχετε επιχειρήσει αναβάθμιση BIOS στο παρελθόν, και για ποιους λόγους? Η διαδικασία πήγε καλά, ή είχατε κάποιο απροσδόκητο πρόβλημα? Μπορέσατε να το επιλύσετε, ή καταλήξατε σε τεχνικό? Γράψτε μας στα σχόλια.