Εθισμός στο Διαδίκτυο – Ενδείξεις και Αντιμετώπιση

Ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι μια νέα μορφή εξάρτησης, και αφορά την υπερβολική χρήση του ίντερνετ και τον εκνευρισμό ή δυσθυμική διαταραχή, που παρουσιάζεται κατά τη στέρησή της. Δείτε γιατί η ικανότητα του διαδικτύου να καλύπτει όλες τις ψυχολογικές ανάγκες ενός ατόμου, μπορεί να προκαλέσει παρόμοια συμπτώματα στέρησης που παρατηρούνται και στους τοξικομανείς, και πώς αντιμετωπίζεται αυτός ο εθισμός.

Τι είναι ο εθισμός στο διαδίκτυο

Δεν χωρά αμφιβολία ότι το ίντερνετ έχει αλλάξει τη ζωή όλων μας. Από την εργασία και την επικοινωνία, μέχρι την ψυχαγωγία ή ακόμα και τις αγορές, οι δυνατότητες που μας δίνει το δίκτυο των δικτύων είναι πραγματικά απεριόριστες.

Ωστόσο, ταυτόχρονα το διαδίκτυο έχει κάνει πολλούς χρήστες να αφιερώνουν πολύ χρόνο μπροστά στον υπολογιστή ή το κινητό και tablet, σε σημείο να έχει γίνει το κέντρο της ζωής τους.

Αυτή ακριβώς η υπερβολική χρήση είναι ο ορισμός του εθισμού στο διαδίκτυο, που προτάθηκε ως όρος για πρώτη φορά το 1995, όταν το ίντερνετ ήταν ακόμα πολύ διαφορετικό απ' όσο το γνωρίζουμε σήμερα.

Παρότι υπάρχουν πρόσφατες και ανησυχητικές πανεπιστημιακές μελέτες, όπως θα δούμε στη συνέχεια, ο εθισμός δεν έχει επισήμως αναγνωρισθεί παγκοσμίως ως ψυχική ασθένεια, παρά μόνο στην Κίνα, τη Ν.Κορέα, και την Ταϊβάν.

Ωστόσο, υπάρχει μια αυξανόμενη ανησυχία μεταξύ των ιατρών και των στελεχών της υγείας, που θεωρούν ότι υπάρχει ανάγκη για θεραπευτικά κέντρα, και αντιμετωπίζουν το φαινόμενο ως κάτι πιο περίπλοκο από ένα σύνηθες κοινωνικό πρόβλημα.

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι εξαρτήσεων?

Ο εθισμός στο διαδίκτυο ή στον υπολογιστή και τις online κινητές συσκευές, εκδηλώνεται με πολλαπλούς τρόπους, που καλύπτουν διάφορους βαθμούς και τομείς χρήσης του ίντερνετ.

Μερικοί από αυτούς έχουν κοινά χαρακτηριστικά με τον εθισμό στα παιχνίδια που είδαμε σε παλαιότερο οδηγό.

Πώς Σχεδιάζεται ο Εθισμός στα Παιχνίδια Από τους Developers

Υπάρχουν πάρα πολλές μελέτες που δείχνουν ότι εκατομμύρια χρήστες των υπολογιστών και των κινητών, ξοδεύουν τον περισσότερο χρόνο τους παίζοντας παιχνίδια. Η βιομηχανία του gaming…

Ας δούμε λοιπόν τους πιο διαδεδομένους τύπους των εξαρτήσεων συνοπτικά, και στη συνέχεια ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια του εθισμού στο διαδίκτυο.

• Η εξάρτηση της πληροφορίας. Το ακατάπαυστο σερφάρισμα και η υπερβολική αναζήτηση πληροφοριών, που οδηγεί σε μειωμένη παραγωγικότητα στην εργασία, και σε λιγότερες αλληλεπιδράσεις με τα μέλη της οικογένειας και τους φίλους.
• Η ψευδαίσθηση της επιτυχίας. Ο υπερβολικός χρόνος που αφιερώνεται σε δραστηριότητες στο διαδίκτυο, μαζί με την αίσθηση της επιτυχούς και κερδοφόρας έκβασης στα τυχερά παιχνίδια, τζόγο, εμπορία μετοχών, και gaming.
• Εξάρτηση του Cybersex. Το υπερβολικό σερφάρισμα σε πορνογραφικά sites, που επηρεάζει συχνά τις σχέσεις πραγματικής ζωής, επιτείνοντας την ψευδαίσθηση της σεξουαλικής ολοκλήρωσης.
• Η online κοινωνική εξάρτηση. Η παρατεταμένη χρήση ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης για τη δημιουργία σχέσεων, που αντικαθιστά τη φυσική επαφή με την οικογένεια ή τους φίλους.

Τα συμπτώματα που προκαλεί ο εθισμός στο διαδίκτυο

Όπως και με κάθε άλλη εξάρτηση, ο εθισμός στο διαδίκτυο έχει προειδοποιητικά σημάδια. Τις περισσότερες φορές, τα συμπτώματα είναι δύσκολο να αναγνωριστούν από την αρχή.

Σε αντίθεση με τον εθισμό των παιχνιδιών που χτυπά την πόρτα σε μικρότερες ηλικίες, η εξάρτηση του ίντερνετ μπορεί να γίνει περισσότερο παθολογική στις μεγαλύτερες ηλικίες.

Σύνδρομο στέρησης

Σε πρόσφατη κλινική έρευνα των πανεπιστημίων του Swansea στο Ηνωμένο Βασίλειο, και του Μιλάνου στην Ιταλία, οι ερευνητές παρακολούθησαν περίπου 144 συμμετέχοντες, ηλικίας μεταξύ 18 και 53 ετών, που ήταν υπερβολικά εξαρτημένοι από ψηφιακές συσκευές.

Αυτό που παρατηρήθηκε σε αυτή την έρευνα, ήταν ότι τα ψυχολογικά αποτελέσματα στα άτομα αυτά συνοδευόντουσαν από πραγματικές αλλαγές στον οργανισμό τους, παρόμοιες με τα συμπτώματα στέρησης που παρατηρούνται στους τοξικομανείς.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αμέσως μετά τη διακοπή της χρήσης του διαδικτύου, υπήρξε αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ρυθμός διπλασιάστηκε, συνοδευόμενος με αλλοιώσεις στο ορμονικό σύστημα, ικανό να μειώσει και τις ανοσολογικές αντιδράσεις.

Αυτές οι οργανικές αλλαγές και οι συνακόλουθες αυξήσεις του άγχους, υποδεικνύουν μια παρόμοια κατάσταση, όπως είναι η στέρηση που παρατηρείται σε πολλά «ηρεμιστικά» φάρμακα, καθώς και στο οινόπνευμα, την κάνναβη, και την ηρωίνη.

Ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι και ζήτημα χημείας

Μια άλλη έρευνα που έγινε πρόσφατα πάνω σε δεκαεννιά “εθισμένους” εφήβους σε on-line συσκευές, στο πανεπιστήμιο της Σεούλ στην Κορέα, διαπιστώθηκε ότι εμφάνιζαν αυξημένα επίπεδα του νευροδιαβιβαστή GABA που είναι ρυθμιστής του άγχους, ενώ παράλληλα τα επίπεδα της γλουταμάτης, χημικής ουσίας που βοηθά στην ηλεκτρική διέγερση των νευρώνων, ήταν μειωμένα.

Στη συνέχεια οι επιστήμονες υπέβαλαν τους νεαρούς σε ειδική θεραπεία συμπεριφοράς, η οποία αποσκοπούσε στον περιορισμό του χρόνου που αφιέρωναν στο κινητό και το Internet γενικότερα.

Στην εξέταση που έγινε στον εγκεφαλικό τομογράφο μετά το τέλος της θεραπείας, διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα του GABA είχαν μειωθεί, ενώ της γλουταμάτης είχαν αυξηθεί, πλησιάζοντας περισσότερα στις φυσιολογικές τιμές.

Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα των online εθισμένων διαχωρίζονται σε δυο βασικές κατηγορίες.

Συναισθηματικά συμπτώματα του on-line εθισμού

• Απόλυτη εμπιστοσύνη στο διαδίκτυο. Συνεχείς σκέψεις για προηγούμενη δραστηριότητα online, ή προσδοκία για την επόμενη online συνεδρία.
• Χρήση του διαδικτύου σε συνεχώς αυξανόμενο χρονικό διάστημα, προκειμένου να επιτευχθεί ικανοποίηση.
• Αίσθημα ανησυχίας, ψυχικής κατάπτωσης, κατάθλιψης, ή νευρικότητας, όταν μειώνεται η χρήση του ίντερνετ.
• Υπερβολική απογοήτευση ή αυξημένος εκνευρισμός όταν δεν υπάρχει ίντερνετ.
• Έντονα συναισθήματα ενοχής μετά από παρατεταμένη χρήση.
• Απώλεια ενδιαφέροντος για προηγούμενες δραστηριότητες.
• Παραμορφωμένη αντίληψη του χρόνου.
• Μεγάλη μείωση κοινωνικών υποχρεώσεων.
• Παρατεταμένη εμμονή σε τυχερά παιχνίδια και τζόγο, ενώ ήδη υπάρχει απώλεια χρημάτων από αυτές τις online δραστηριότητες.
• Επιθετικότητα σε οικεία πρόσωπα όταν διακόπτεται η πλοήγηση στο διαδίκτυο.

Φυσικά συμπτώματα

• Οσφυαλγία
• Πονοκέφαλοι
• Κακή σωματική υγεία και απότομη αύξηση ή απώλεια βάρους
• Διαταραχές στον ύπνο
• Πόνοι στα δάχτυλα, στον λαιμό, ή στην πλάτη
• Θολή ή τεταμένη όραση

Βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις

Οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις που μπορεί να προκαλέσει ο εθισμός στο διαδίκτυο περιλαμβάνουν ως επί το πλείστον τα ημιτελή καθήκοντα, τις ανολοκλήρωτες ευθύνες και υποχρεώσεις, αλλά και την αύξηση του σωματικού βάρους.

Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις παρατηρούνται περισσότερο στα σωματικά συμπτώματα, όπως η οσφυαλγία, πόνος του αυχένα, το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, και τα προβλήματα όρασης.

Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε σημαντική απώλεια χρημάτων – ακόμη και σε πτώχευση – ειδικά εάν ο χρόνος που δαπανάται στο διαδίκτυο επικεντρώνεται σε τυχερά παιχνίδια και τζόγο.

Υπάρχει κάποιο τεστ αυτοαξιολόγησης?

Τα τελευταία χρόνια και με την επακόλουθη πρόοδο της τεχνολογίας και την εκτίναξη του ίντερνετ, έχουν διεξαχθεί πολλές μελέτες και έρευνες για τη μέτρηση της έκτασης αυτού του εθισμού.

Η πιο δημοφιλής και καινοτόμος πανεπιστημιακή έρευνα αξιολόγησης, για να δούμε αν ο εθισμός στο διαδίκτυο έχει χτυπήσει και τη δικιά μας πόρτα ή κάποιου μέλους της οικογενείας μας, ή του στενού φιλικού μας περιβάλλοντος, προέρχεται από μία Αμερικανή ψυχολόγο εμπειρογνώμονα, την Dr. Kimberly Young.

Πρόκειται στην ουσία για τη σύνοψη της έρευνας σε ένα ερωτηματολόγιο διαγνωστικού ελέγχου, όπου η θετική απάντηση στις πέντε από τις οκτώ ερωτήσεις, μπορεί να είναι ενδεικτική του online εθισμού.

Όσο αυξάνονται οι θετικές απαντήσεις πάνω από το όριο (πέντε), τόσο μεγαλύτερος ενδέχεται να είναι και ο εθισμός στο διαδίκτυο. Παραθέτουμε συνοπτικά το ερωτηματολόγιο στο τεστ του ειδικού επιστήμονα.

Τα οκτώ κρίσιμα ερωτήματα του τεστ

1. Είστε προσηλωμένοι στη χρήση του διαδικτύου? Σκέφτεστε την προηγούμενη ή μελλοντική σας online δραστηριότητα?
2. Όταν είστε online, νιώθετε περισσότερο ικανοποίηση από όσο νιώθετε όταν δεν είστε?
3. Έχετε κάνει επανειλημμένες αλλά ανεπιτυχείς προσπάθειες να μειώσετε, να σταματήσετε, ή να ελέγξετε τη χρήση του ίντερνετ?
4. Γίνεστε ανήσυχοι, νευρικοί, ή καταθλιπτικοί όταν σταματήσετε ή μειώσετε τη χρήση του ίντερνετ?
5. Ξοδεύετε περισσότερο χρόνο online από ό,τι αρχικά είχατε σχεδιάσει?
6. Η χρήση του διαδικτύου επηρέασε αρνητικά μια σημαντική σχέση, σταδιοδρομία, δουλειά, ή υποχρέωση?
7. Κρύβετε την έκταση της χρήσης του διαδικτύου από τον θεραπευτή, την οικογένειά σας, ή άλλους?
8. Το ίντερνετ σας βοηθά να αποδράσετε από προβλήματα και σας ανακουφίζει από μια κακή διάθεση?

Υπάρχει φαρμακευτική αγωγή?

Όταν ο εθισμός στο διαδίκτυο ξεφεύγει από τον έλεγχο, τα φάρμακα ενδεχομένως να χρειάζονται μερικές φορές για να συγκρατήσουν τους εθισμένους, έτσι ώστε να μην βλάπτουν τον εαυτό τους με την παρατεταμένη χρήση του ίντερνετ.

Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα κατά του άγχους μπορούν να χορηγηθούν κατόπιν συνταγής του θεραπευτή, με την ελπίδα ότι η θεραπεία της υποκείμενης αιτίας θα προκαλέσει διακοπή του ίντερνετ ή τον εθισμό στον υπολογιστή και τις υπόλοιπες online συσκευές.

Σύμφωνα με μελέτες της Ιατρικής Σχολής του Mount Sinai της Νέας Υόρκης, διατίθεται ήδη ένα σχετικό φάρμακο, το Escitalopram (Εσκιταλοπράμη), που έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό στις ΗΠΑ, όπου μάλιστα κάποια νοσοκομεία παρέχουν ειδικές μονάδες για απεξάρτηση από τον εθισμό στο διαδίκτυο.

Ωστόσο, η λήψη ενός αντικαταθλιπτικού για τον online εθισμό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε εξάρτηση από το ίδιο το φάρμακο. Ως εκ τούτου, είναι προφανές ότι η χορήγηση πρέπει να γίνει κατόπιν συνταγής και υπό ιατρική παρακολούθηση, όπως γίνεται με όλα τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη.

Είναι υπαρκτός στη χώρα μας ο εθισμός στο διαδίκτυο?

Παρά το γεγονός ότι το ίντερνετ έχει καταστήσει το αδύνατο σε δυνατό, και όλοι οι άνθρωποι μπορούν να δικτυωθούν με τρόπους που στο πρόσφατο παρελθόν δεν ήταν εφικτοί, η ευκολία αυτή ενέχει και τον κίνδυνο του εθισμού.

Όταν η χρήση του διαδικτύου γίνεται καταναγκαστική, σε σημείο που παρεμβαίνει στην εργασία μας, την καθημερινή μας ζωή, και τις προσωπικές μας σχέσεις, τότε πράγματι κινδυνεύουμε από αυτή την παθολογική εξάρτηση.

Αν σας γεννήθηκαν απορίες ή θέλετε να μοιραστείτε τη δικιά σας άποψη για το θέμα, μπορείτε να μας γράψετε στα σχόλια.