Γιατί Χάλασε ο Υπολογιστής – Πώς Γερνάνε τα PC

Τίποτα δεν κρατάει για πάντα, και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές δεν αποτελούν εξαίρεση. Μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη ένα PC να πάψει να λειτουργεί χωρίς προφανή λόγο. Αν λοιπόν αναρωτιέστε γιατί χάλασε ο υπολογιστής ξαφνικά μετά από τόσα χρόνια άψογης λειτουργίας, δείτε τις βασικότερες αιτίες φθοράς των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων.

Γιατί χάλασε ο υπολογιστής;

Όσο κι αν ασχολούμαστε με τον υπολογιστή, είτε τον χρησιμοποιούμε δώδεκα ώρες τη μέρα ή δυο φορές την εβδομάδα, είναι θέμα χρόνου να βγάλει κάποιο πρόβλημα σε επίπεδο υλικού.

Ειδικά αν κάποιος εργάζεται ως “τεχνικός υπολογιστών”, ακούει κατ' επανάληψη παράπονα όπως:

• Δεν ανάβει ο υπολογιστής
• Χάλασε η κάρτα γραφικών
• Πετάει μπλε οθόνες
• Χάθηκαν τα αρχεία στο δίσκο
• Κάηκε η μητρική
• Ανατινάχτηκε το τροφοδοτικό
• Ο σκύλος μου έφαγε τις μνήμες RAM

…και η λίστα συνεχίζεται.

Η σκληρή πραγματικότητα είναι πως τίποτα δεν κρατάει για πάντα. Όπως το γάλα που πίνουμε έχει ημερομηνία λήξης, έτσι και οι ηλεκτρονικές μας συσκευές παύουν να λειτουργούν μετά από κάποιο διάστημα.

Με λίγη τύχη αυτό το διάστημα θα είναι αρκετά μεγαλύτερο απ' την ημερομηνία λήξης του γάλατος. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το τέλος τους είναι βέβαιο.

Γιατί όμως; Εντάξει, ο σκληρός δίσκος έχει μηχανικά κινούμενα μέρη, είναι λογικό με την τριβή να φθείρεται. Η μητρική όμως γιατί χάλασε; Πώς ο επεξεργαστής έπαψε ξαφνικά να λειτουργεί; Τι συμβαίνει στα ηλεκτρονικά κυκλώματα και με τον καιρό “πεθαίνουν”;

Πολλά ηλεκτρονικά εξαρτήματα χαλάνε μέσα στους πρώτους μήνες χρήσης. Σε τέτοιες περιπτώσεις μιλάμε για αστοχία υλικού. Αυτό σημαίνει ότι η συσκευή ή το υποσύστημα που αγοράσαμε είχε κάποιο εργοστασιακό πρόβλημα.

Μάλιστα, ορισμένες συσκευές μπορεί να έρθουν από την πρώτη στιγμή DOA (Dead on Arrival). Δηλαδή να είναι χαλασμένες με το που τις βγάλαμε από το κουτί.

Στις παραπάνω περιπτώσεις, πρόκειται ξεκάθαρα για ελαττωματικό προϊόν. Σχεδόν πάντα μας καλύπτει η εγγύηση, και η εταιρεία κατασκευής ή το κατάστημα που το αγοράσαμε θα το αντικαταστήσει με καινούργιο ή θα το επισκευάσει δωρεάν.

Άλλες φορές μπορεί μία ολόκληρη παρτίδα συσκευών να έχει κάποιο εργοστασιακό ελάττωμα, ή ακόμα πιο σπάνια, ένα συγκεκριμένο μοντέλο κάποιας εταιρείας.

Σε τέτοιες περιπτώσεις αποσύρεται το προϊόν από την αγορά, όπως για παράδειγμα συνέβη με το Samsung Galaxy Note 7.

Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις όπου βάζουμε κι εμείς το χεράκι μας, είτε κατά λάθος είτε επίτηδες, με αποτέλεσμα να προξενούμε βλάβη σε κάποιο υποσύστημα.

Αν για παράδειγμα έριξα κάτω το laptop μου, ή αν “έπεσε χυμός στην κάρτα γραφικών“, δεν είναι δυνατόν μετά να αναρωτιέμαι γιατί χάλασε ο υπολογιστής μου.

Η αστοχία υλικού και οι φθορές από δική μας απροσεξία είναι λοιπόν κάτι συνηθισμένο. Ωστόσο, σε αυτόν τον οδηγό δεν θα ασχοληθούμε με αυτές τις περιπτώσεις.

Αντίθετα θα μιλήσουμε για τη φυσική φθορά που δημιουργείται στα PC κατά τη χρήση τους. Έτσι θα κατανοήσουμε καλύτερα πώς γίνεται να χάλασε ο υπολογιστής μας από “γηρατειά”, και γιατί ένα υποσύστημα έχει πεπερασμένη διάρκεια ζωής.

Κινούμενα μέρη

Όπως ήδη ξέρουμε, οι δίσκοι HDD αποτελούνται από μηχανικά μέρη. Ο δίσκοι περιστρέφονται και οι κεφαλές κινούνται για να γράψουν και να διαβάσουν τα δεδομένα.

Στον αναλυτικό μας οδηγό θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τον τρόπο λειτουργίας των μηχανικών δίσκων, καθώς και τη διάρκεια ζωής τους.

Διάρκεια Ζωής Σκληρού Δίσκου: Η “Σκληρή” Αλήθεια

Ο σκληρός δίσκος HDD είναι το μόνο αναντικατάστατο τμήμα του υπολογιστή, καθώς περιέχει όλα μας τα αρχεία. Επειδή όμως διαθέτει κινητά μέρη, φθείρεται περισσότερο από…

Πέρα από τους μηχανικούς δίσκους και τα ανεμιστηράκια, το υπόλοιπο hardware ενός υπολογιστή δεν αποτελείται από κινούμενα μέρη. Αυτό όμως δυστυχώς δεν καθιστά τα υπόλοιπα υποσυστήματα άτρωτα στα βέλη του χρόνου.

Θερμότητα

Ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων είναι η θερμότητα. Πολλοί χρήστες παραπονιούνται ότι τους χάλασε ο υπολογιστής λόγω υψηλών θερμοκρασιών.

Ακόμα όμως κι αν καθαρίζουμε συχνά τη σκόνη και φροντίζουμε να έχουμε καλή ψύξη στο κουτί, η θερμότητα παίζει και πάλι τον ρόλο της.

Όταν η θερμοκρασία σε ένα υλικό μεταβάλλεται, αυτό συστέλλεται και διαστέλλεται. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ρωγμές στους δρόμους, που δημιουργούνται από το κρύο του χειμώνα και τη ζέστη του καλοκαιριού.

Τα μέρη ενός κυκλώματος λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Διαστέλλονται με την αύξηση της θερμοκρασίας, και συστέλλονται όταν κρυώνει ο υπολογιστής.

Για παράδειγμα, τα σημεία των κολλήσεων είναι πολύ σημαντικά για τη σωστή σύνδεση των κομματιών μιας ηλεκτρονικής πλακέτας.

Καθώς ανοίγουμε και κλείνουμε τον υπολογιστή μας, οι κολλήσεις ζεσταίνονται και κρυώνουν συνεχώς.

Μέρα με τη μέρα και χρόνο με τον χρόνο, ενδέχεται οι συνδέσεις μεταξύ των κυκλωμάτων να “εξασθενήσουν”. Σε βάθος χρόνου, το κύκλωμα θα χαλάσει.

Η θερμότητα μπορεί επίσης να συμβάλει στις βλάβες που προκαλούνται σε μικροσκοπικό επίπεδο, και που θα περιγράψουμε παρακάτω.

Ηλεκτρομετανάστευση

Η ηλεκτρομετανάστευση (electromigration) είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει σε επίπεδο ατόμων.

Για να το κατανοήσουμε, θα πρέπει να έχουμε υπόψιν μας τι είναι το ηλεκτρικό ρεύμα και πώς κινούνται τα ηλεκτρόνια. Για περισσότερες πληροφορίες, ανατρέξτε στον οδηγό μας:

Ηλεκτρισμός – Πώς Λειτουργεί το θεμέλιο της Τεχνολογίας

Ο ηλεκτρισμός είναι πιθανότατα η σημαντικότερη εφεύρεση του ανθρώπου, και το θεμέλιο του σύγχρονου πολιτισμού. Όλοι διδαχτήκαμε στο σχολείο το πώς λειτουργεί ο ηλεκτρισμός, αλλά…

Εμείς περιληπτικά θα πούμε ότι ο ηλεκτρισμός δεν είναι απλά μια μορφή ενέργειας που περνάει μέσα από καλώδια. Το ρεύμα είναι στην ουσία η ροή ηλεκτρονίων μέσα σε έναν μεταλλικό αγωγό.

Παρότι μιλάμε για υποατομικό επίπεδο, τα ηλεκτρόνια δεν παύουν να έχουν μάζα.

Μπορεί δηλαδή εμείς να μην το βλέπουμε, και να μη συγκρίνεται με την κίνηση ενός μηχανικού δίσκου, αλλά στην ουσία ακόμα και ένα καλώδιο έχει μέσα του “κινούμενα μέρη”.

Όταν στην επιφάνεια ενός μεταλλικού αγωγού, λοιπόν, εφαρμόζεται υψηλή ένταση ρεύματος, τα ηλεκτρόνια συγκρούονται με τα άτομα του αγωγού.

Οι συνεχείς συγκρούσεις των ηλεκτρονίων, αναγκάζουν κρυστάλλους από τα άτομα του αγωγού να κινηθούν προς την κατεύθυνση πρόσπτωσης.

Έτσι, μετά από αρκετό διάστημα θα έχουμε τη συσσώρευση μετάλλου στη μία πλευρά της ένωσης. Παράλληλα η άλλη πλευρά θα αδυνατίζει και ίσως κάποια στιγμή να σπάσει.

Όταν αποδυναμωθεί αρκετά ή σπάσει ο δεσμός σε κάποιο σημείο του αγωγού, το κύκλωμα ανοίγει. Σαν αποτέλεσμα, δεν περνάνε πλέον τα ηλεκτρόνια – και άρα ούτε ρεύμα.

Οι επεξεργαστές των σημερινών υπολογιστών αποτελούνται από τέτοιους μεταλλικούς – κυρίως χάλκινους – αγωγούς. Έτσι, σε βάθος χρόνου είναι αναπόφευκτο να επηρεαστούν απ' αυτό το φαινόμενο.

Μάλιστα, αν κάνουμε overclocking επιταχύνεται και το φαινόμενο της ηλεκτρομετανάστευσης. Σαν αποτέλεσμα, η CPU θα χαλάσει γρηγορότερα, ανεξαρτήτως ψύξης.

Ωστόσο μιλάμε για μεγάλο βάθος χρόνου. Αν μας χάλασε ο υπολογιστής σε 2 ή 5 χρόνια, σίγουρα δεν ήταν από ηλεκτρομετανάστευση.

Δύσκολα πλέον θα ζήσει ένας επεξεργαστής τόσα πολλά χρόνια, ώστε να “πεθάνει” από ηλεκτρομετανάστευση, ακόμα κι αν έχει υποστεί overclock. Το πιθανότερο είναι ότι θα τον αντικαταστήσουμε λόγω παλαιότητας πολύ πριν συμβεί κάτι τέτοιο.

Αναβάθμιση Υπολογιστή – Τι Πρέπει Να Προσέξω

Ακόμη και ο καλύτερος υπολογιστής της αγοράς σήμερα, σε μερικά χρόνια θα είναι ξεπερασμένος. Σε αντίθεση όμως με άλλες οικιακές συσκευές, έναν παλιό υπολογιστή δεν…

Πυκνωτές

Ένα πολύ συχνό πρόβλημα στα ηλεκτρονικά κυκλώματα φαίνεται να είναι οι πυκνωτές.

Ένας πυκνωτής είναι ένα μικρό ηλεκτρικό εξάρτημα, συνήθως κυλινδρικού σχήματος στους υπολογιστές…

…που έχει ως στόχο – με πολύ απλά λόγια – την αποθήκευση και διοχέτευση του ρεύματος στα επιμέρους εξαρτήματα ενός κυκλώματος.

Αν ανοίξουμε έναν πυκνωτή, θα δούμε ότι στο εσωτερικό του έχει πολλά λεπτά στρώματα χαρτιού και μετάλλου, εμποτισμένα με κάποιο ηλεκτρολυτικό διάλυμα.

Ανάλογα με την ποιότητα των υλικών του πυκνωτή και του ηλεκτρολυτικού διαλύματος που χρησιμοποιήθηκε, με τον καιρό μπορεί να δημιουργηθεί αέριο υδρογόνο μέσα στον πυκνωτή.

Έτσι, καθώς το υδρογόνο συσσωρεύεται στον πυκνωτή, η κορυφή του αρχίζει και εξογκώνεται, με αποτέλεσμα μετά από κάποιο διάστημα να “σκάει”.

Αρκετοί πυκνωτές μπορεί να αντέξουν για δεκαετίες ολόκληρες χωρίς να εμφανίσουν προβλήματα. Όμως κάποιοι φθηνότεροι πυκνωτές “τα φτύνουν” πολύ γρηγορότερα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η “πανούκλα των πυκνωτών” ή αλλιώς “capacitor plague“. Έτσι χαρακτηρίστηκε το αυξημένο ποσοστό αποτυχίας πυκνωτών την περίοδο μεταξύ 1999 και 2007.

Η αιτία ήταν το λανθασμένο ηλεκτρολυτικό διάλυμα κατά την κατασκευή των πυκνωτών, ιδιαίτερα από Ταϊβανέζικες κατασκευαστικές εταιρείες. Σαν αποτέλεσμα, οι πυκνωτές ψοφάγανε σαν τις μύγες.

Ωστόσο, ακόμα και οι πυκνωτές που είναι κατασκευασμένοι με τα καλύτερα υλικά, είναι καταδικασμένοι να χαλάσουν κάποια στιγμή. Ο βασικός λόγος είναι η διαστολή και συστολή από τη θερμότητα.

Προγραμματισμένη διάρκεια ζωής

Πέρα από τις φυσικές φθορές κατά τη λειτουργία των υπολογιστών, υπάρχει και η “πολιτική βραχυβιότητας” των διαφόρων εταιρειών.

Σίγουρα όλοι έχουμε ακούσει τη φράση “Δεν τα φτιάχνουν πια όπως παλιά”, και όχι απαραίτητα για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Η θεωρία της προκαθορισμένης παλαίωσης (planned obsolescence) αναφέρει ότι οι κατασκευάστριες εταιρείες δεν ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν προϊόντα με αντοχή στον χρόνο.

Και γιατί να το κάνουν άλλωστε; Αν είχαμε για παράδειγμα μία λάμπα με διάρκεια ζωής 100 χρόνων, δεν θα παίρναμε ποτέ καινούργια. Η εταιρεία που κατασκεύασε τη λάμπα θα είχε μειωμένες πωλήσεις, και άρα λιγότερα έσοδα.

Γιατί λοιπόν μια τέτοια εταιρεία να κατασκευάσει κάτι ανθεκτικό στον χρόνο, εφόσον δεν συμφέρει την τσέπη της;

Αντίθετα λοιπόν, οι εταιρείες προσπαθούν να βρουν τρόπους για να μας κάνουν κατ' επανάληψη πελάτες. Έτσι θα αυξήσουν και τα κέρδη τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα σύγχρονα smartphone με ενσωματωμένες μπαταρίες.

Η μπαταρία είναι συνήθως το πρώτο που χαλάει σε ένα κινητό τηλέφωνο με το πέρασμα του χρόνου. Επίσης, είναι πολύ εύκολο να την αντικαταστήσουμε με μία καινούργια, εκτός φυσικά κι αν είναι ενσωματωμένη.

Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να πάρουμε καινούργια συσκευή, ή να αποσυναρμολογήσουμε τη συσκευή και να αντικαταστήσουμε την μπαταρία.

Κατά πόσο όμως αυτό ισχύει στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές; Σίγουρα μας έχει συμβεί αρκετές φορές να χαλάει κάποιο υποσύστημα αμέσως μετά το πέρας της εγγύησης. Είναι τυχαίο, ή όχι;

Τα συμπεράσματα δικά σας.

Εσείς γνωρίζατε ότι οι υπολογιστές “γερνάνε”;

Στις μέρες μας πλέον αναβαθμίζουμε όλο και πιο συχνά τις ηλεκτρονικές μας συσκευές, είτε γιατί θέλουμε να έχουμε επεξεργαστή τελευταίας γενιάς, είτε γιατί η κάρτα μας δεν σηκώνει πλέον τα νεότερα παιχνίδια, κτλ.

Το σίγουρο είναι ότι σπάνια κρατάμε έναν υπολογιστή τόσα πολλά χρόνια, ώστε να χαλάσει από “γηρατειά”.

Εσείς αναβαθμίζετε συχνά ή ανήκετε στη δεύτερη κατηγορία; Μήπως χάλασε ο υπολογιστής σας λόγω παλαιότητας και δεν ξέρατε γιατί;

Τι γνώμη έχετε για την προκαθορισμένη παλαίωση των συσκευών; Πιστεύετε ότι οι εταιρείες έχουν σχεδίασαν τα εξαρτήματα ώστε με κάποιον τρόπο να χαλάνε, σε χρονικό διάστημα που να μην μας καλύπτει η εγγύηση;

Γράψτε μας τις εντυπώσεις σας στα σχόλια.